Het kabinet is gevallen. Het is niet gevallen als gevolg van de uitkomsten van bijvoorbeeld de parlementaire enquête over de aardbevingsschade in Groningen, maar over het migratievraagstuk. Het terugdringen van migratie bleek het struikelblok te zijn. Daarbij is migratie volgens de VVD een bron van een veelheid van uiteenlopende maatschappelijke problemen. Dat migratie een maatschappelijk probleem is, valt moeilijk te ontkennen. Er is een grote toevloed van migranten naar Europa en ook naar het veilige, stabiele en welvarende Nederland. Het zijn verschillende soorten migranten, maar die nuancering blijkt in het politieke debat moeilijk te maken. Die ongenuanceerdheid vertroebelt het debat en dat kan ook zomaar het zicht ontnemen van de werkelijke reden waarom het tot het aftreden van dit kabinet moest komen. Het betreft namelijk een zaak die, zo is gebleken, voor de ChristenUnie behoort tot de niet-onderhandelbare dingen. 

Migratieprobleem

De kern van de discussie spitste zich toe op de kwestie van gezinshereniging van oorlogsvluchtelingen. Om de instroom te beperken, zou gezinshereniging tijdelijk moeten worden beperkt, zodat er meer ruimte zou ontstaan voor opvang van andere vreemdelingen. En hoewel de aantallen mensen die met gezinshereniging gemoeid zijn niet eens zo groot zijn op het totaal aantal migranten die jaarlijks in Nederland komen, hebben deze aantallen mensen wel een impact op de samenleving. Het betreffen namelijk gezinnen waarvan het aannemelijk is dat daarvan een deel, misschien zelfs een groot deel, uiteindelijk permanent in Nederland blijven. Doordat zij zich als gezin in Nederland vestigen, zullen hun kinderen in Nederland wortelen waardoor de noodzaak of behoefte om terug te keren naar hun oorspronkelijke land afneemt. Deze gezinnen hebben huizen, scholing, banen en gezondheidszorg nodig. Het spreekt voor zich dat zij daarmee concurreren met de Nederlandse bevolking, zeker als er sprake is van grote schaarste op gebieden van huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg. Daaruit valt te begrijpen dat het inperken van gezinshereniging zeker op langere termijn voordelen oplevert. De kans op terugkeer van deze migranten wordt daarmee ook groter, maar ook de druk op de sociale voorzieningen neemt niet verder toe. Politiek gezien is het  daarom begrijpelijk dat het tegengaan van gezinshereniging als effectieve aanpak van migratieproblemen wordt gezien. 

Invloed islam

De druk op sociale voorzieningen en huisvesting is overigens niet de enige reden om vooral in te zetten op het verminderen en beperken van gezinshereniging. Naast het feit dat de beperking van gezinshereniging de terugkeer van migranten naar hun eigen land kan bevorderen, helpt het ook tegen een toename van invloeden van vreemde - niet -Nederlandse - culturen en religies, in het bijzonder de toename van de islam. Met name de angst voor toenemende invloed van de islam op de Nederlandse samenleving lijkt een voedingsbodem voor vreemdelingenangst en weerstand tegen migratie en in het bijzonder gezinshereniging. Naast het inpikken van huizen, banen en plekken in de gezondheidszorg, lijkt er angst te bestaan dat de Nederlandse cultuur negatief wordt beïnvloed door de islam waardoor verworven vrijheden in de Nederlandse samenleving afnemen. En het valt niet te ontkennen dat naarmate het aantal moslims in de samenleving groter wordt, ook hun invloed merkbaarder wordt. Dus die angst is  op zichzelf begrijpelijk. Toch zegt die angst ook iets over de onzekerheid over de eigen waarden van de cultuur en religie die heersend is. Kennelijk bestaat de vrees dat de Nederlandse samenleving niet in staat is om invloeden van vreemde culturen, religies en gebruiken te absorberen. Wellicht dat een sterke geïndividualiseerde en geseculariseerde samenleving de opkomst van bijvoorbeeld de islam als groep bedreigend vindt. De islamitische waarden kunnen bovendien botsen met de liberale waarden, zodat het terugdringen van de islam uit het openbare leven belangrijk is om de eigen christelijke cultuur te beschermen. Volop redenen waarom migratie als bedreigend wordt ervaren, naast het feit dat er op verschillende opvanglocaties, en met name in Ter Apel, ook sprake is van ernstige overlast. Die overlast, het woningtekort en de druk op de gezondheidszorg en de bedreiging van de eigen cultuur bevestigen de vooroordelen en de angst en onvrede onder grote delen van de Nederlandse bevolking. Het is daarom niet voor niets dat er een voedingsbodem is voor een anti vreemdeling en - islam partij als de PVV. Ook valt te begrijpen dat vooral onder orthodoxe christenen ook een anti-islam houding waar te nemen is en er  sympathie bestaat voor Wilders strijd tegen de islam. Waar de invloed van het christendom snel afneemt in de samenleving, is de opkomst van de islam steeds zichtbaarder in de samenleving. Hoofddoeken, moskeeën en islamitische scholen zijn daarvan zichtbare uitingen. Die staan in schril contrast met het sluiten van kerken en christelijke scholen en een afnemende politieke invloed. Daarmee is gelijktijdig ook het electorale belang van gezinshereniging gegeven.

Naastenliefde 

In deze context is de inzet van de ChristenUnie opvallend. Als christelijke partij neemt zij het volop op voor de rechten  van oorlogsvluchtelingen op gezinshereniging. Een principiële  en consequente overtuiging die haar oorsprong vindt in de naastenliefde. Uitvloeisel daarvan is dat zij van oordeel is dat ouders en kinderen bij elkaar horen. Ook gezinnen van oorlogsvluchtelingen moeten kunnen worden herenigd als ouders en kinderen gescheiden van elkaar zijn geraakt. Zelfs als dat betekent dat de eigen Nederlandse bevolking daarvan nadelen ondervindt of de invloed van de islam in Nederland daardoor toeneemt. Het is een diepgewortelde overtuiging dat barmhartigheid voor gaat op, en zelfs ten koste kan gaan van het eigen belang. Dat vraagt om een mate van incasseringsvermogen dat voor een groot deel van de huidige samenleving onbegrijpelijk en zelfs onaanvaardbaar is. Het is een uitvloeisel van het christelijke geloof dat wordt aangehangen door hen die zelf uit vreemdelingen en gasten bestaan. Het is een overtuiging die gegrond is in het besef dat er, bijvoorbeeld op grond van Leviticus 19: 33-34, een Bijbelse opdracht is dat je vreemdelingen die in het land verblijven niet mag onderdrukken, maar hen behoort te behandelen als geboren Nederlanders en dat zij vreemdelingen lief moeten hebben als zichzelf, omdat zijzelf vreemdelingen zijn en, onder die vreemdelingen, Jezus zelf zich kan  bevinden. En alles wat zij voor de vreemdelingen doen, kunnen zij daarmee, onverwachts, aan de broers en zussen van Jezus zelf ,de Vreemdeling bij uitstek, doen. En daarom is het niet verrassend dat juist de ChristenUnie waarde hecht aan een barmhartig migratiebeleid, omdat het is gebaseerd op naastenliefde; naastenliefde die zich concretiseert in recht en gerechtigheid, waarvan mensenrechten onderdeel uitmaken. Dat in de samenleving in toenemende mate vervreemding wordt ervaren bij het respecteren van de mensenrechten vindt mogelijk haar verklaring in de cultivering van de christelijke geloofstraditie. Niet langer is de naastenliefde uit het christelijke geloof een drijfveer om politiek-maatschappelijk te handelen, maar de liefde voor de cultuur. Die liefde voor de eigen cultuur verdraagt geen barmhartigheid tegenover mensen die de eigen cultuur bedreigen. 

Botsende waarden

En daarom was de val van het kabinet onvermijdelijk. De waarden van de liefde voor de naaste en de waarde voor de liefde voor de eigen cultuur botsen principieel met elkaar. De naastenliefde is niet-onderhandelbaar, omdat zij behoort tot het grote gebod van de Liefde zelf. Deze Liefde die uit God is, God zelf is, heeft die naastenliefde gedemonstreerd aan mensen die van Hem vervreemd waren en daarom vreemdelingen zijn in de diepste betekenis van het woord. En Hijzelf heeft de uiterste consequentie van de naastenliefde op zich genomen door zijn geliefde zoon als de Vreemdeling op te offeren aan het kruis, opdat een ieder die in deze Vreemdeling, deze Jezus, gelooft, bij God geen vreemdeling meer is, maar burger, en als een geboren inwoner van het Koninkrijk der hemelen wordt behandeld. En deze liefde verklaart het verzet van de ChristenUnie tegen beperkingen van gezinshereniging voor oorlogsvluchtelingen en de keuze voor een humaan migratiebeleid, zelfs als dat tot zelfopoffering leidt, omdat menselijk en een humaan migratiebeleid behoort tot de niet-onderhandelbare dingen, vanuit het geloof dat, waar liefde woont, de Heer zijn zegen gebiedt.