Verbond en huwelijk in de Bijbel

Heel bekend van Paulus is dat hij in Ef 5: 31 en 32 een verbinding legt tussen het christelijke huwelijk en de kerk van Christus. Volgens Paulus doelt het: ‘en die twee zullen één lichaam zijn’ op het geheim dat schuil gaat in de verhouding tussen Christus en Zijn gemeente. Blijkbaar is de eenheid van man en vrouw in het christelijke huwelijk een metafoor voor de eenheid van Christus en de gemeente. Het kenmerk van het huwelijk is dat twee, eerder niet verbonden personen, samen een nieuwe zelfstandige eenheid vormen: ‘Daarom zal een man zich losmaken van zijn vader en moeder en zich hechten aan zijn vrouw’ (Gen 2:24). Dat hier niet specifiek, of met name, de seksuele gemeenschap mee bedoeld wordt moge duidelijk zijn: man en vrouw moeten elkaar liefhebben als zichzelf en elkaar voeden en verzorgen zoals Christus de kerk (Ef 5:29).

Het voorbeeld van Paulus is niet de eerste keer dat het huwelijk een metafoor is voor iets groters. Het huwelijk als verbond en als metafoor voor de verhouding tussen het volk Israël en God komt al expliciet aan de orde bij diverse profeten, Ezechiël 16 en 23; Hosea 1-3. En de afval van God door Israël wordt door diverse profeten beschreven met de metafoor van hoererij en echtbreuk. De Bijbel tekent God als de God van het verbond. God sluit een verbond met de schepping, met Noach, met Abraham en met het volk Israël. Israël pleegt echtbreuk met afgoden en God gaat zover dat Hij zelfs een scheidbrief schrijft om het verbroken verbond (Jes 50:1 en Jer 3:8) te typeren. Israël, als de vrouw van God, is haar wettige Man ontrouw geworden. Om haar hoererij (overspel) heeft God haar met een scheidbrief weggestuurd. Israël moest de scheidbrief tonen die God haar, overspelige vrouw had gegeven, opdat daarmee het bewijs werd geleverd dat Hij haar niet onschuldig maar om zware schuld had verstoten. Daarmee is niet alleen het huwelijk maar ook de echtbreuk een metafoor voor de verhouding tussen God en Israël, Christus en de kerk.

De essentie van het Bijbelse huwelijk is dat twee die eerst niet bij elkaar hoorden, een (huwelijks)verbond met elkaar sluiten en in dat verbond zich officieel aan elkaar verbonden hebben. Het is volgens de evangelist Johannes niet voor niets, dat het eerste wonderteken wat Christus deed, op de bruiloft te Kana was (Joh 2:1-11). Het feest op het juist gesloten huwelijksverbond dreigde op ruzie en teleurstelling uit te lopen door gebrek aan wijn, totdat Jezus geluk bracht door water in een overdaad aan uitstekende wijn te veranderen. Deze daad is een metafoor voor de vrede en de vreugde die Jezus met zijn heilsdaden zou herstellen (Lucas 1:54,55 en 68-79). Ook de priester Zacharias verwijst in zijn lofzang expliciet naar het herstel van het verbond met Abraham (Luc 1:72-73). De Bijbel is er van meet af duidelijk over dat God de Schepper een verbond sluit met zijn schepping (Gen 9:8-17). Het huwelijksverbond van mensen gebruikt de Bijbel om uit te leggen wat God doet en wil doen. Hoe uitdagend het voor man en vrouw is om hun huwelijk goed te houden, zo uitdagend is de eenheid van Christus en de gemeente. En andersom kunnen christelijke huwelijken zich laten inspireren door Christus’ houding richting de gemeente, die zijn bruid genoemd wordt. Als het huwelijksformulier zegt dat het huwelijk door God is ingesteld, is dat een eenzijdige en te beperkte benadering van het huwelijk. Het huwelijk als verbond tussen twee ‘vreemde’ mensen, is de metafoor voor het verbond tussen God en zijn volk, tussen Christus en zijn gemeente.

De kern van het huwelijk is niet de man vrouw verbinding, laat staan de lichamelijke eenheid tussen die twee in de geslachtsdaad. De kern van het huwelijk is de tweezijdige verbinding tussen twee, voorheen niet- of anders verbonden mensen. Een (hopelijk)  vrijwillig en/of met instemming van de betrokkenen en de families, wederzijdse afspraak (met beloften en garanties, toezeggingen en verlangens, etc) tussen een vrouw en een man, op basis van gelijkwaardigheid, waarbij de inbreng en de taken kunnen verschillen.  Het spannende van het huwelijk is niet de seksualiteit (hopelijk dat ook), het spannende is het huwelijksverbond wat geleefd, beleefd en doorleefd moet worden. Alle aspecten van het huwelijk kunnen groeien en afnemen, herstellen en minder worden, verloren raken en teruggevonden worden. Het huwelijk is een bewegende verbondsmatige relatie. Het huwelijk leert je wat liefde is, vraagt, geeft, en nodig heeft. En Christus leert je hoe ver dat gaat (Ef 5:25). Wij mogen kijken naar het huwelijk als weerspiegeling van Gods trouw en Zijn liefde in een verbondsrelatie. En dat het een teer en breekbaar geheim tussen die twee mensen is, zal elk stel wat langdurig samen is, Paulus en Petrus nazeggen….

Het is tegenwoordig de gewoonte aan het worden dat bij de burgerlijke huwelijksvoltrekking ook beloften over en weer worden uitgesproken door de huwelijkspartners. Ook is het niet ongebruikelijk dat de getuigen de belofte moeten afleggen tegenover de ambtenaar van de burgerlijke stand om hun getuige zijn vorm en inhoud te geven. Wie de wederzijdse beloften wel eens meegemaakt heeft zal beseft hebben dat dergelijke beloften qua vorm en inhoud weinig onder doen voor de huwelijksbeloften die in de kerkelijke huwelijksbevestiging worden gevraagd. Het spreekwoordelijke boterbriefje halen op het stadhuis, heeft beslist aan kracht gewonnen.