Non liquet

In de vorige Vrije-Interpretatie[1] is betoogd dat de vergadering der Nederlandse orde van advocaten, verder te noemen: de vergadering, niet bevoegd is om over de verklaring van de mensenrechtencommissie van de FBE betreffende de situatie in Gaza en veroordeling van Israël te vergaderen en daarover te beraadslagen, zodat besluiten, verklaringen of uitspraken door haar niet rechtsgeldig kunnen worden genomen. Naast het feit dat artikel 25 Advocatenwet geen wettelijke basis biedt voor besluiten, uitspraken of moties over voornoemde onderwerpen, kan er getwijfeld worden aan de rechtsgeldigheid van het Huishoudelijk reglement van de vergadering. Er zijn goede gronden om aan te nemen dat het Huishoudelijk reglement onverbindend is, want in strijd met hoger recht, de huidige advocatenwet. De bijeenroeping van de vergadering, de orde van de vergadering zelf en de bevoegdheden van de vergadering om uitspraken te doen en moties te bespreken en aan te nemen zijn gebaseerd op het Huishoudelijk reglement wat de rechtmatigheid van de vergadering voor komende donderdag ter discussie stelt. Extra reden om alsnog af te zien van deze vergadering naast het feit dat de Advocatenwet zelf de beraadslaging over de geagendeerde zaken niet toelaat.

Vaststellen is een besluit
De Nederlandse orde van advocaten, verder te noemen: NOvA, is een publiekrechtelijke rechtspersoon in de zin van de wet, ex artikel 2:1 BW[2].  Zij is immers een publiekrechtelijk lichaam als bedoeld in artikel 134 van de Grondwet en zij heeft rechtspersoonlijkheid.[3] Artikel 17 van de Advocatenwet bepaalt dat de gezamenlijke advocaten, die in Nederland zijn ingeschreven, de publiekrechtelijke rechtspersoon, NOvA vormen. Uit artikel 17a Advocatenwet blijkt dat de NOvA een aantal organen kent, maar de vergadering behoort daartoe niet evenals de rechtspersoon, zijnde de NOvA als zodanig daartoe niet behoort.[4] Artikel 36 Advocatenwet bepaalt ‘dat de organen van de Nederlandse orde van advocaten en van de orden in de arrondissementen huishoudelijke reglementen kunnen opstellen’.[5] Het vaststellen van een huishoudelijk reglement is een besluit in de zin van artikel 1:3 Awb. Dat wil zeggen  dat voor het vaststellen van een huishoudelijk reglement in de zin van artikel 36 Advocatenwet er sprake moet  zijn van een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een publiekrechtelijke rechtshandeling. Uitsluitend een bestuursorgaan kan een besluit nemen; een bestuursorgaan is een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld, aldus artikel 1:2 Awb.[6] De vergadering wordt niet als orgaan van de NOvA genoemd in artikel 17a Advocatenwet, zodat daaruit blijkt dat zij dan ook geen orgaan van de NOvA is.

Onverbindend Huishoudelijk reglement
Blijkens de aanhef van het Huishoudelijk reglement voor de vergadering, is het Huishoudelijk reglement vastgesteld ‘in de vergadering der Nederlandse orde van advocaten van 25 september 1953 en gewijzigd in de vergadering der Nederlandse orde van advocaten van 25 september 1970’.[7] Vermoedelijk was onder de oude Advocatenwet, die geldend was in 1970, de vergadering een orgaan van de NOvA of, minder waarschijnlijk, bood de Advocatenwet haar de bevoegdheid om een Huishoudelijk reglement vast te stellen. De Huidige Advocatenwet kent deze bevoegdheid niet voor de vergadering. Nu vaststaat dat de vergadering geen orgaan is, kan zij ook geen bestuursrechtelijke besluiten nemen en daarmee evenmin een Huishoudelijk reglement vaststellen. En daarmee moet de conclusie zijn dat het Huishoudelijk reglement, waarop voor de komende vergadering een beroep op wordt gedaan, onverbindend is, omdat zij in strijd is met de Advocatenwet. Dat wellicht in het verleden de positie van de vergadering een andere rechtspositie had of dat de toen geldende regels aan de vergadering wel de bevoegdheid bood om een Huishoudelijk reglement vast te stellen, maakt niet dat het Huishoudelijke reglement nu rechtsgeldig is.

Gelegitimeerde ad hoc vergadering
De vergadering is dan ook niet meer dan een gelegitimeerde ad hoc vergadering. Zij vergadert niet regulier, maar uitsluitend facultatief, namelijk wanneer bijvoorbeeld, ex artikel 37 Advocatenwet, vijftig advocaten daarom verzoeken. Het bevestigt daarmee ook de conclusie in de vorige Vrije-Interpretatie dat deze vergadering geen besluiten kan nemen of uitspraken en moties kan aannemen. Daar staat artikel 25 Advocatenwet zelf aan in de weg, want zij beperkt haar bevoegdheid tot beraadslagingen. Dat is niet anders dan overleg over bepaalde onderwerpen. Het impliceert ook dat deze vergadering geen besluiten mag nemen, want zij is geen bestuursorgaan en artikel 25 Advocatenwet geeft een tweetal beperkingen zijnde dat het een beraadslagende en niet besluitende vergadering is, terwijl de beraadslagingen zich beperken tot onderwerpen die van belang zijn voor de advocaten en rechtzoekenden. Mogelijk dat artikel 33 Advocatenwet hiervoor ook een aanwijzing vormt, omdat dit artikel onder meer bepaalt dat de Algemene Raad de behandeling van wetenschappelijke en praktische vraagstukken in algemene vergaderingen van advocaten bevordert.[8] Hoewel deze bepaling een ruimere strekking lijkt te hebben, past het wel in de structuur en de bedoeling van artikel 25 Advocatenwet. Het geeft een begrenzing en concretisering aan van de aard en inhoud van onderwerpen waarover beraadslaagd mag worden, omdat die  in het belang van de advocaten en de rechtzoekenden zijn. Het ontneemt iedere grond om die vergadering ook te gebruiken voor politiek-juridische zaken, die niet zozeer de Orde van advocaten als rechtspersoon aangaan, maar elke advocaat individueel. Ook dat past in de structuur van de advocatenwet die eerst bepalingen bevat over advocaten, waaronder de kernwaarden waar elke individuele advocaat aan gebonden is. Ook in dat kader past niet het idee dat een meerderheid van advocaten ter vergadering zich uitspreekt namens de Nederlandse orde van advocaten over onderwerpen waarover verschillend wordt gedacht of die anders worden getaxeerd. Een uitspraak van de vergadering der Nederlandse Orde van Advocaten vormt een moreel-ethisch geladen uiting van de gezamenlijke advocaten zelf — de Orde in haar constituerende vorm. Een dergelijke uitspraak suggereert een collectief gedragen standpunt, waardoor het voor individuele advocaten moeilijker wordt zich daarvan te distantiëren. Daardoor raakt zo’n uiting direct aan de kernwaarden van de advocaat, in het bijzonder de onafhankelijkheid en partijdigheid. De publieke perceptie kan immers zijn dat de beroepsgroep als geheel een politiek of ideologisch standpunt inneemt, wat afbreuk doet aan de individuele professionele autonomie. Van een verklaring van de Algemene Raad — bijvoorbeeld over Oekraïne — daarentegen kan een individuele advocaat zich desgewenst distantiëren, omdat de advocaat daar niet moreel-ethisch aan gebonden is. Het betreft immers een bestuurlijke, beleidsmatige uiting namens de Nederlandse Orde van Advocaten als rechtspersoon.

Dringende oproep
Nu naar het zich laat aanzien geen sprake is van een rechtsgeldig Huishoudelijk reglement zijn de bepalingen daarvan ook niet van toepassing en geldt het niet voor de vergadering. Artikel 25 Advocatenwet staat niet toe dat er voorstellen worden gedaan of moties worden ingediend, dus voor zover artikel 4 van het Huishoudelijk Reglement dat voorschrijft, doet dat niet ter zake. Dat betekent dat de oproeping die gebaseerd is op het Huishoudelijk reglement, de agenda en de vergaderorde zelf, daarop niet kunnen worden gebaseerd. De aangekondigde moties kunnen niet als agendapunten worden aanvaard, en ook niet worden besproken, omdat zij inhoud bevatten waarover de vergadering niet bevoegd is te beraadslagen, laat staan om daarover te besluiten of publiekelijk zich over uit te spreken. Het versterkt de oproep om de vergadering af te gelasten. Als de vergadering toch, op basis van het Huishoudelijk reglement, de vergadering organiseert, de FBE-verklaring en moties toelaat, leidt dit tot onbevoegd handelen van de vergadering, wat niet de bedoeling kan zijn. Het afgelasten van de vergadering past ook beter bij de taak van de Algemene Raad, die immers onder meer het streven naar eenheid van beroepsgenoten inhoudt. Het is overduidelijk dat het thema, dat aanleiding is voor de vergadering, tot verdeeldheid, polarisatie en onzekerheid leidt. Daarmee zijn de belangen van advocaten, rechtzoekenden en de Nederlandse orde van advocaten eenvoudigweg niet gediend. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. De dringende oproep is om af te zien van de vergadering van 30 oktober 2025.

________________
[1] Buiten haar boekje | Vrije-Interpretatie. (2025, 17 oktober). https://vrije-interpretatie.nl/buiten-haar-boekje; 
[2] Burgerlijk Wetboek Boek 2, Artikel 1 [Publiekrechtelijke rechtspersonen] (01-01-1992 tot ---) | InView. (z.d.). InView. https://www.inview.nl/document/id9ae6b825066950b516776ff23ad4106c?ctx=W…;
[3] Artikel 17 | Regelgeving Advocatenorde. (z.d.). Nederlandse Orde van Advocaten. https://regelgeving.advocatenorde.nl/content/artikel-17; 
[4] Artikel 17a | Regelgeving Advocatenorde. (z.d.). Nederlandse Orde van Advocaten. https://regelgeving.advocatenorde.nl/content/artikel-17a; 
[5]Artikel 36 | Regelgeving Advocatenorde. (z.d.). Nederlandse Orde van Advocaten. https://regelgeving.advocatenorde.nl/content/artikel-36; 
[6] Algemene wet bestuursrecht, Artikel 1:1 [Bestuursorgaan] (01-01-2020 tot ---) | InView. (z.d.). InView. https://www.inview.nl/document/id1f784b3abae84bdeae87950a42912e97/algem…;
[7] Huishoudelijk reglement voor de vergadering der Nederlandse orde van advocaten | Regelgeving Advocatenorde. (z.d.). https://regelgeving.advocatenorde.nl/content/huishoudelijk-reglement-vo…;  
[8] Artikel 33 | Regelgeving Advocatenorde. (z.d.). https://regelgeving.advocatenorde.nl/content/artikel-33;