Het bestuur van Bewaar het Pand heeft een verklaring gepubliceerd op haar website over het convent van de Christelijke Gereformeerde Kerken. Het betreft een weinig bemoedigende verklaring. Het staat vol van behoudzucht en het mobiliseren van de achterban om kennelijk het convent vooral te gebruiken om de confrontatie te zoeken met andersdenkenden voor wie binnen het kerkverband geen plaats meer is als het aan het bestuur van Bewaar het Pand ligt. Het is kerkpolitiek waartegen Paulus, in zijn brief aan de gemeente van Korinthe waarschuwt door de gemeente van Korinthe op te roepen eensgezind te zijn, scheuringen te vermijden en in denken en overtuiging volkomen één te zijn. Het is bijna ironisch dat de aanleiding voor deze oproep van Paulus is dat de huisgenoten van Chloë Paulus hebben verteld over de verdeeldheid die onder hen heerste; de huisgenoten van een vrouw, nota bene. Paulus had het specifiek noemen van de naam Chloë ook achterwege kunnen laten door alleen te schrijven dat hij uit de gemeente gehoord heeft over verdeeldheid in de gemeente zonder te benoemen van wie hij erover hoorde, maar daarvoor heeft hij niet gekozen; hij noemt dus bewust haar naam. Dat is misschien ook voor vandaag veelzeggend. In het licht van Paulus oproep aan de gemeente van Korinthe, is de oproep van Bewaar het Pand bezwaarlijk, omdat zij voorbijgaat Paulus oproep om eensgezind te zijn. 

Slechts een meningsverschil

Bewaar het Pand is van mening dat een kerkelijk schisma niet door haar veroorzaakt wordt, maar door de andersdenkenden die immers, tegen alle synodebesluiten in, ambten hebben opengesteld en die er een moderne manier van Bijbellezen op nahouden die zou ingaan tegen de gereformeerde belijdenis. En daarmee zou het fundament van de leer van de apostelen en daarmee het bestaansrecht van onze kerken in het geding zijn. Weliswaar zegt Bewaar het Pand zich te  willen inspannen om de eenheid te bewaren met en binnen alle gemeenten, maar dan alleen met die kerken die exact zo denken en doen als zij, dus verlangen om Christelijk Gereformeerd te zijn en te blijven in lijn met de oude gereformeerde beginselen op de wijze zoals die door haar wordt geïnterpreteerd. Dat haar interpretatie feitelijk onjuist is, blijkt bijvoorbeeld uit haar beroep op de verklaring van gevoelen. Daarin wordt ten onrechte gesteld dat de generale synode in 1998 tot de conclusie kwam ‘dat de Schrift geen ruimte biedt voor de vrouw in het ambt’. Echter dat sprak de generale synode helemaal niet uit; zij sprak namelijk uit dat “het standpunt ten aanzien van de vrouw in het ambt, dat in de Christelijke Gereformeerde kerken steeds heeft gegolden, schriftuurlijk verantwoord is”. Met geen woord wordt het minderheidsstandpunt als onschriftuurlijk veroordeeld. Let wel, de uitspraak van de generale synode betrof toen een standpunt van de kerk en niet de leer van de kerk. Het betrof een visie van de kerk en geen belijdenis van de kerk. Datzelfde geldt ook voor het recente besluit van de laatst gehouden synode. Sterker nog: ook in het laatste synodebesluit wordt besloten “dat broeders en zusters die op het punt van ‘vrouw en ambt’ een visie hebben die afwijkt van de synodale besluiten, hun plaats in de kerken voluit kunnen blijven innemen, maar dat van hen verwacht mag worden dat zij zich voor de kerkelijke praktijk voegen naar de besluiten van de synode.” Het mag duidelijk zijn dat een dergelijk besluit nooit door een generale synode genomen zal worden als het gaat om de leer van de kerk en haar belijden daaromtrent. Het is namelijk onvoorstelbaar en evenzeer onaanvaardbaar wanneer broeders en zusters hun plaats in de kerk voluit zouden kunnen innemen als zij bijvoorbeeld de godheid van Jezus zouden ontkennen. Als broeders en zusters onvoorwaardelijk hun plaats binnen de kerken behouden, ondanks hun overtuiging dat de Schrift ruimte geeft aan vrouwen in het ambt, kan dit verschil in Schriftverstaan niet meer zijn dan een meningsverschil. Dat meningsverschil kan een principiële zaak zijn, omdat het de uitleg van de Schrift betreft en het daarmee ook een zaak van het geweten is, maar het principiële karakter van zo’n zaak strekt echter niet verder dan een verschil van mening. Het meningsverschil mag niet de vrijheid van exegese en het geweten binden en ook niet tot groepsvorming leiden, die de eenheid van de kerken bedreigt.

Groepvorming

Een meningsverschil kenmerkt zich immers hierdoor dat er ten minste twee personen of twee groepen zijn die het met elkaar oneens zijn over een bepaald standpunt of bepaalde overtuiging. Het heeft daarmee een conflictueus karakter. De huisgenoten van Chloë kunnen erover meepraten. Er blijkt sprake van groepsvorming. Kennelijk waren er huisgenoten van Chloë die zich identificeerden met Paulus, anderen met Apollos, Kefas of Christus en zich in hun visie op het evangelie zich in hen herkenden. Elke groep vertegenwoordigde daarmee een bepaalde stroming die elk meende een betere visie te hebben op het evangelie dan de anderen, van welke visie Paulus, respectievelijk Apollos, Kefas en Christus toonbeelden waren. En voor elk voorbeeldfiguur valt te begrijpen dat huisgenoten zich daardoor aangesproken voelden; Paulus omdat hij de eerste was die aan de gemeente van Korinthe het evangelie had gebracht; het valt goed te begrijpen dat er huisgenoten waren die zich loyaal ten opzichte van hem opstelden, zich erop lieten voorstaan dat zij de zuivere leer van Paulus bewaarden en stonden in de traditie van Paulus, maar ook aan hem het hoogste gezag binnen de gemeente toekenden. Even zo goed valt te begrijpen dat er gemeenteleden waren die onder de indruk waren van Apollos; een welbespraakt iemand, die meeslepend sprak en die erin was geslaagd de Joden in het openbaar in het ongelijk te stellen door op grond van de Schriften aan te tonen dat Jezus de Messias is. Het valt goed te begrijpen dat zijn visie onder Joden weerklank vond en dat er dus ook huisgenoten waren die misschien wel door Apollos tot geloof waren gekomen en daarom de opvattingen van Apollos koesterden. Ook valt het goed te begrijpen dat andere huisgenoten hun visie op het evangelie baseerden op de persoon van Petrus, omdat hij immers door Jezus zelf was aangewezen als de persoon waarop Jezus zijn kerk wilde bouwen. Dat zij in hun visie op het evangelie bij voorkeur wilden aansluiten bij Petrus en zich door hem lieten inspireren, is dan niet verwonderlijk. Net zo goed dat het geen verwondering wekte dat er ook een groep gemeenteleden ernstige bezwaren had tegen die gemeenteleden die in hun visie volgelingen waren van Paulus of Apollos of Petrus en daarom duidelijk maakten dat zij zich uitsluitend als volgelingen van Christus zelf beschouwden. Met die verschillende visies sloten de groepen elkaar in feite uit. Dat dit tot conflictueuze situaties leidde, met dreigende scheuringen als gevolg, is dan ook niet vreemd. Immers, elke stroming heeft iets exclusiefs en iets zelfbewusts, die wrevel en irritaties bij de anderen oproept. De stromingen aanvaardden elkaar in feite niet als volwaardige broeders en zusters, dus als huisgenoten van elkaar. Ieder koesterde zijn eigen visie en was daar min of meer zelfs, tot op zekere hoogte, trots op. 

Verkeerde uitgangspunten

Paulus zet vervolgens kraakhelder uiteen dat deze groepsvorming gebaseerd is op verkeerde uitgangspunten. De gemeente moet zich niet laten voorstaan op de wijsheid van Paulus, Apollos of Petrus, maar zij kan zich alleen op de Heer beroemen; de gemeenteleden zijn namelijk door God één met Christus Jezus, die dankzij God onze wijsheid is geworden. Zij zijn in Christus rechtvaardig en heilig en in Hem zijn zij verlost. En die wijsheid van God komt er niet door mensen, maar die wijsheid wordt door de Geest geopenbaard, die alles doorgrondt, ook de diepten van God. En ieder mens die de Geest bezit, kan alles op de juiste wijze beoordelen, en kan zelf door niemand beoordeeld worden. De huisgenoten worden door Paulus daarmee erop gewezen dat zij  elkaar niet moeten beoordelen, omdat elke huisgenoot die de Geest van God bezit in staat is om te denken zoals Christus denkt. Doordat de huisgenoten van Chloë echter afgunstig tegenover elkaar zijn en onderling verdeeld, zich erop laten voorstaan te behoren tot een bepaalde groep, die bijvoorbeeld gepersonifieerd is in Paulus of Apollos, geven zij er blijk van dat zij zich niet door de Geest laten leiden; in feite zijn zij wereldgelijkvormig, gebonden aan de wereld en onvolwassen in het geloof. Daarmee onderscheiden zij zich niet van wereldse mensen. Paulus maakt duidelijk dat het niet moet gaan om identificatiefiguren als Paulus en Apollos, want die zijn totaal onbelangrijk, want uitsluitend God is belangrijk. Nadat Paulus duidelijk heeft gemaakt dat de gemeenteleden niet op mensen hun vertrouwen moeten stellen, werkt hij dat aan de hand van drie voorbeelden uit.

Voorbeelden

De gemeente wordt vergeleken met een akker die door Paulus is aangeplant en door Apollos is bewaterd, maar waarvan God de planten, de gemeente, laat groeien. Daarmee maakt Paulus zijn punt helder: de ontstane verdeeldheid door groepsvorming is ongegrond en verkeerd, omdat de geloofsgroei van elke huisgenoot geen mensenwerk is, maar werk van God. Verder vergelijkt Paulus de gemeente met een bouwwerk; daarbij heeft Paulus in Gods opdracht het fundament gelegd waarop anderen kunnen voortbouwen. Daarbij wijst Paulus erop dat het door hem gelegde fundament onvervangbaar is door een ander. Iedereen mag echter wel op dat fundament voortbouwen, maar op de dag van het oordeel zal blijken wat ieders werk waard is. Uiteindelijk zal de kwaliteit van de aanvullende bebouwing worden beoordeeld op de dag van het oordeel en zal blijken wat die waard is en of het standhoudt. Daarmee maakt Paulus duidelijk dat het niet aan de gemeenteleden is om het geloof van de anderen binnen de gemeente te beoordelen. Daarom is het ook niet goed als er groepsvorming ontstaat binnen de gemeente; groepen die een eigen geloofsopvatting willen opleggen aan de anderen en de geloofsopvatting van de ander afkeuren omdat het afwijkt van het eigen standpunt. Verschillende geloofsopvattingen mogen er zijn, als die visies gegrond zijn op fundament: Jezus Christus. En of die visies in het oordeel zullen standhouden, zal blijken op de dag van het oordeel. Dat oordeel is aan God, die het geloof geeft.   De gemeente wordt tenslotte vergeleken met een tempel van God. Groepsvorming staat het werk van de Geest in de weg en leidt tot verdeeldheid en scheuring. De gemeente moet zich dus laten leiden door de Geest en niet door mensen. In zoverre de gemeenteleden zich dan ook meer hebben gegroepeerd om bepaalde personen en hun opvattingen en zich niet laten leiden door de Geest van God vormt dat een directe bedreiging voor de gemeente; dan valt zij uit elkaar. Niet de wijsheid van mensen, niet van Paulus zelf, noch Apollos of Kefas of wie of wat dan ook, maar alleen de Geest van God is in staat om God te kennen. En daarmee komt Paulus terug op datgene waarmee hij zijn brief begon: de eenheid van de gemeente vindt haar grondslag in God zelf. Hij roept de gemeente op om één te zijn met Zijn Zoon Jezus Christus, onze Heer. Het past de gemeente daarom niet om in verschillende facties uit elkaar te vallen als de gemeente zich beseft dat haar voorgangers dienstknechten zijn die, elk op eigen wijze, gezamenlijk medearbeiders zijn in Gods Koninkrijk; daarom is er vrijheid van exegese, omdat elke exegese wordt gebouwd op het ene fundament: Jezus Christus, en ook tekortschietende exegeses mogen bestaan, omdat het oordeel daarover niet aan mensen is, maar aan God in het laatste oordeel. En de gemeente moet zich niet door mensen laten leiden, maar door de Geest van God. Alles en iedereen in de gemeente staat in dienst van de kennis over Jezus Christus - de gekruisigde, door wie de gemeente gerechtvaardigd, geheiligd en verlost is. 

Actuele boodschap

En die boodschap is nog steeds actueel. Wat voor een enkele gelovige geldt, geldt voor een enkele gemeente, maar geldt ook voor een kerkverband. De eenheid van het kerkverband is van geestelijke aard. Zij is het volk van de Heer, dat Hij zijn gemeente noemt, dat Hij vergadert tot één kudde, dat wordt voorgesteld als tempel van God. Allen die God de Vader aan de Zoon gegeven heeft en door de Zoon zijn vrijgekocht vormen één grote geestelijke eenheid als een menselijk lichaam waarvan alle gelovigen leden zijn, zijnde een organische eenheid die met Christus als hoofd. Zo vormen metterdaad alle plaatselijke kerken ook binnen een kerkverband een innerlijke geestelijke eenheid. Zij leven alle uit Hem en door Zijn Geest. En dan kan het best zijn dat op het fundament dat Paulus ooit legde, zijnde het fundament: Jezus Christus, plaatselijke kerken daarop voortbouwen met uiteenlopende bouwstijlen, bouwmaterialen en onder leiding van verschillende bouwkundigen, maar uiteindelijk staat dat alles in dienst van de roeping van Godswege om één te zijn met zijn Zoon, Jezus Christus. Door die eenheid met Jezus Christus zijn ook de Christelijke Gereformeerde kerken, met de woorden uit 1 Korinthe 1: 5, in elk opzicht rijk geworden. Meningsverschillen mogen dus best in de kerk, zolang die niet tot groepsvorming leiden. Immers, groepsvorming leidt tot exclusivisme, afwijzing en intolerantie. Dan wordt er meer vertrouwd op het eigen van de groep en haar visie dan dat er wordt vertrouwd op de Geest van God. Dat bedreigt de kerk. Verschillen in visies die zijn gefundeerd op hetzelfde fundament, Jezus Christus, rechtvaardigen geen scheuring. 

Scheuringen vermijden

Dat betekent niet dat het gemakkelijk is om met meningsverschillen om te gaan, zeker als die een principieel karakter hebben. Echter, dat is geen reden om de kerkelijke band te verbreken. Het betekent wel dat de verklaring van Bewaar het Pand, die inhoudt dat het zich graag inspant om de eenheid te bewaren met en binnen alle gemeenten die elkaar herkennen in het verlangen om Christelijk Gereformeerd te zijn en te blijven in lijn met de oude gereformeerde beginselen, zich niet verdraagt met de Bijbelse oproep om juist scheuringen te vermijden en in het denken en de overtuiging volkomen één te zijn. Paulus heeft duidelijk gemaakt dat die eenheid in denken en overtuiging gaat over de eenheid in Christus Jezus. Het gaat immers om de gedachten en de overtuiging die alle  plaatselijke kerken, die behoren tot de Christelijke Gereformeerde Kerken, gemeen hebben, namelijk dat zij geloven dat zij door God één zijn met Christus Jezus, die dankzij Hem onze wijsheid is geworden en in Christus rechtvaardig, heilig en in Hem verlost zijn. De kerken spreken na wat in de brief aan Korinthe geschreven staat: ‘Wil iemand zich op iets beroemen, laat hij zich op de Heer beroemen.’ Dat is een andere gedachte en overtuiging dan van het Bewaar het Pand. De toets van de kritiek met betrekking tot vrouw en ambt wordt niet bepaald door het willen vasthouden aan de beginselen van onze Christelijke Gereformeerde Kerken, maar zij wordt alleen bepaald door de eenheid in Christus Jezus. Niet de trouw aan een bestaande denominatie of theologische opvattingen, maar het denken over Jezus Christus en de overtuiging over Jezus Christus zijnde de verkondiging van een gekruisigde Christus, is bepalend. Immers, door God zijn ook de kerken één met Christus Jezus, die dankzij God onze wijsheid is geworden. Kerkmensen zijn daarom in Christus rechtvaardig, heilig en Christus verlost. En daarom vinden de kerken hun eenheid in niets anders dan Jezus Christus, de gekruisigde. Het is dan ook uitsluitend deze kennis die het denken en de overtuiging van de kerken bepaalt. 

Loyaliteit

In de verklaring van Bewaar het Pand ontbreekt deze notie van Paulus, dat eenheid in de gemeente uitsluitend wordt bepaald door dezelfde gedachte en overtuiging over Christus Jezus. Hij is het fundament van al die verschillende visies. Met het weglaten van die notie doet Bewaar het Pand aan groepsvorming; het geeft er blijk van alleen eenheid met plaatselijke kerken te willen die exact hetzelfde denken en doen als het Bewaar het Pand. Daarmee laat het de eigen visie op vrouw en ambt prevaleren ten koste van de eenheid met Christus Jezus. En daarom zou het middelpunt van onze focus moeten liggen op de verenigende kracht van de dood van Christus aan het kruis, in plaats van wat de kerken van elkaar scheidt. Kerkelijke conflicten ontstaan juist doordat er meer loyaliteit is aan het kerkverband dan loyaliteit aan Christus. Het kerkverband zou daarom niet vanwege beginselen van de Christelijke Gereformeerde kerken aan een bepaald kerkstelsel moeten vasthouden, maar uitsluitend daaraan moeten vasthouden omdat het de eenheid in Christus beoogt te bevorderen. Een kerkstelsel is er niet om eigen visies te handhaven, maar om de eenheid te bewaren in Christus Jezus, de gekruisigde wat meer is: de Opgestane. De toets van de kritiek omtrent het onderwerp vrouw en ambt zou moeten zijn: is het gefundeerd op Jezus Christus, want op dat fundament kan verder gebouwd worden. En dat het onderwerp is gebaseerd op het ene fundament, Christus Jezus, blijkt uit het feit dat het kerkverband ruimte laat om voor vrouwen in het ambt te zijn. Dan kunnen er meningsverschillen zijn over vrouw en ambt, maar dat tast de eensgezindheid van de kerken niet aan; zij brengt geen scheuring of schipbreuk teweeg, want in hun denken en in hun overtuiging over Jezus Christus zijn zij volkomen één. Paulus riep de gemeente van Korinthe om hem na te volgen. Om die reden zond hij Timotheüs naar Korinthe, om aan de gemeente van Korinthe in herinnering te brengen hoe Paulus in eenheid met Christus leefde, precies zoals Paulus dat aan alle gemeente leerde. Een kerkverband dat in eenheid met Christus leeft, leeft eensgezind; het is een vreedzame gemeenschap. Onze God is immers geen God van wanorde, maar van vrede.