De groepsverkrachting die in december 2023 in het Geukerspark in Helmond door minderjarige asielzoekers plaatsvond, is te gruwelijk voor woorden. Wie de uitspraak van de strafrechter leest, schrikt ervan dat mensen tot dergelijke daden in staat zijn. Bovendien vervuld de uitspraak met intens medelijden voor die 33-jarige vrouw die hoogstwaarschijnlijk voor haar leven is getraumatiseerd. Voor dergelijke misdrijven valt niets te vergoelijken, maar zij zijn puur kwaad, zonder meer. Daarom lijkt het logisch en begrijpelijk dat minister Faber ook dit soort minderjarige asielzoekers het land wil uitzetten. Toch lijkt haar reactie meer politiek gemotiveerd en het Helmondse drama vooral gebruikt om te demonstreren dat zij het strengste asielbeleid ooit voert waardoor er opnieuw een element aan haar zondebok-politiek wordt toegevoegd. Goeddeels is het kwalijke en verwerpelijke retoriek.

Twee voorwaarden

Op grond van wet- en regelgeving bestaan er inderdaad mogelijkheden om een verblijfsvergunning in te trekken. Daarvoor moet zijn voldaan aan twee afzonderlijke voorwaarden, namelijk dat de betrokken asielzoeker definitief is veroordeeld voor een bijzonder ernstig misdrijf en dat is aangetoond dat hij een bedreiging vormt voor de samenleving van de lidstaat waar hij zich bevindt. Er is alleen sprake van een bijzonder ernstig misdrijf als een misdrijf dat, gezien de specifieke kenmerken ervan, van uitzonderlijke ernst is, in die zin dat het behoort tot de misdrijven die de rechtsorde van de betrokken samenleving het meest aantasten. Om te beoordelen of een misdrijf waarvoor een asielzoeker definitief is veroordeeld van een dergelijke ernst is, moet met name rekening worden gehouden met de op dat misdrijf gestelde straf en de daadwerkelijk daarvoor opgelegde straf, de aard van het misdrijf, eventuele verzwarende of verzachtende omstandigheden, de vraag of het misdrijf al dan niet opzettelijk is gepleegd, de aard en de omvang van de door het misdrijf veroorzaakte schade als met de voor de bestraffing van het misdrijf gevolgde procedure. Daarnaast is vereist dat wordt vastgesteld dat de asielzoeker een reële, actuele en ernstige bedreiging voor de samenleving vormt en de intrekking van de vluchtelingenstatus een aan die bedreiging evenredige maatregel is. Ook heeft het kabinet het voornemen om, ook bij een veroordeling volgens het jeugdstrafrecht, tot intrekking van de verblijfsstatus kan leiden. 

Individuele beoordeling

Aan de twee voorwaarden om een asielaanvraag af te wijzen en de minderjarige asielzoeker uit te zetten zijn niet alleen strenge eisen gesteld, maar ook een individuele beoordeling van de asielzoeker. Dat geldt zeker voor het tweede criterium, dat sprake moet zijn van een reële, actuele en ernstige bedreiging van de samenleving. Dat dan nota bene een minister in een interview kwalificaties gebruikt als: "Dan kunnen we er alles aan gaan doen om dit tuig het land uit te zetten", is, in het licht van het vorenstaande, ongepast. Dat minister Faber het nodig acht om de regelgeving aan te scherpen, is haar goed recht, maar om daarbij een directe relatie te leggen met de groepsverkrachtingszaak niet. Wie de strafvonnissen van de vijf veroordeelden heeft gelezen, zal het namelijk zijn opgevallen dat de kinderrechter bij de strafoplegging rekening heeft gehouden met het gebrek aan toezicht op en begeleiding van verdachte, die als alleenstaande minderjarige vreemdeling in Nederland verblijft, omdat die mogelijk een rol heeft gespeeld bij de totstandkoming van de delicten. Let wel, die constatering is geen excuus voor de gepleegde misdaad en evenmin een rechtvaardiging, maar schiep wel de gelegenheid. Wat moeten minderjarige kinderen midden in een winternacht in het park? Wat hebben zij daar te zoeken? Daar komt nog bij dat er kennelijk ook alcohol in het spel was. Deze jongeren blijken alleenstaande minderjarigen te zijn, die alle een voogd hebben. Echter, het is wel een omstandigheid waarvoor uiteindelijk minister Faber eindverantwoordelijk is. Nee, de minister is niet verantwoordelijk voor de misdaden zelf, uiteraard, omdat die tot de volle verantwoordelijkheid van de daders behoren, zonder meer, maar het is zeker niet ondenkbeeldig dat als het toezicht op en de begeleiding van deze jongens op orde zou zijn geweest deze misdaad had kunnen worden voorkomen. Dan zou bovendien het slachtoffer een enorm drama bespaard gebleven zijn. Het probleem met het toezicht en begeleiding van onder andere minderjarige asielzoekers is al jaren problematisch, zo niet ondermaats. Dat blijkt onder andere uit een brief van staatssecretaris Verburg uit mei 2024 betreffende stand van zaken ten aanzien van de opvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen, maar ook in mei 2023 uitten meerdere inspecties hun zorgen over het feit dat de opvang van asielkinderen nog steeds niet aan de minimale kwaliteitsnormen voldoet.  De inspecties wilden dat staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Van der Burg direct zou ingrijpen en heldere eisen zou stellen aan de kwaliteit van de opvangvoorzieningen, zolang deze nog niet aan de geldende normen kunnen voldoen. 

Kwaadaardige insinuatie

Door nu de Helmondse groepsverkrachting aan te grijpen om het ‘strengste asielbeleid ooit’ te promoten en daarmee in te spelen op de onderbuikgevoelens bij een groot deel van de bevolking, misbruikt de minister die situatie. Door te zeggen dat zij in een paar weken de regels strenger gaat maken, daarbij de veroordeelden als tuig weg te zetten en te vertellen dat van die strengere regels ook een afschrikwekkende werking zou uitgaan voor minderjarige asielzoekers, suggereert zij dat alleenstaande minderjarige asielzoekers hierheen komen om vrouwen te verkrachten. En dat alles is onzin, uiteraard. Zelfs als het de minister lukt om inderdaad binnen twee weken de regels aan te scherpen, is niet gezegd dat de vijf veroordeelden zonder meer hun asielstatus kwijtraken. Uit de toe te passen regels blijkt dat elk individueel geval op zichzelf moet worden beoordeeld, waarbij moet komen vast te staan dat deze vijf veroordeelden allemaal voldoen aan de voorwaarden om hun asielstatus te verliezen. Daarnaast is het weinig waarschijnlijk dat van het aanscherpen van de regels voor aankomende minderjarige asielzoekers een afschrikwekkende werking zou uitgaan. Weinig waarschijnlijk, omdat nauwelijks voor te stellen is dat minderjarigen naar Nederland komen met het doel om hier vrouwen te verkrachten of andere misdaden te plegen. Dat is een kwaadaardige insinuatie die asielzoekers in het algemeen, en minderjarige asielzoekers in het bijzonder, in een kwaad daglicht stellen. Het versterkt xenofobe gevoelens, die voedingsbodem zijn om asielzoekers tot zondebokken te maken. En dat is een minister onwaardig.