In de vorige Vrije-Interpretatie is geconcludeerd dat het besluit, van de Particuliere Synode van het Westen van de Christelijke Gereformeerde Kerken van 5 juli 2023 om deputaten 49 K.O. op te dragen het besluit van 29 juni 2022  namens haar uit te voeren door de samenwerkingsgemeente Hilversum te vermanen, nietig is. Op de vorige Vrije-Interpretatie is uiterst kritisch gereageerd, maar zonder enige onderbouwing van die kritiek, ondanks herhaald aandringen om die felle kritiek met feiten te onderbouwen. De suggestie werd gewekt dat de reconstructie van het PS-besluit klinkklare onzin zou zijn, omdat zij niet gebaseerd was op de stukken, zoals de noodbrief van 22 december 2022 van de kerkenraden Ouderkerk aan de Amstel, Nunspeet en Urk-Maranatha en het PS-besluit van 5 juli 2023, maar slechts op een tweetal krantenartikelen uit het Reformatorisch Dagblad respectievelijk het Nederlands Dagblad. Feit is dat de vorige Vrije-Interpretatie naadloos aansluit bij het PS-besluit en dat de weergave in de twee krantenartikelen adequaat was. Dat heeft de kennisname van de noodbrief en het PS-besluit inmiddels duidelijk gemaakt. Dit is bevestigd door lezers van het blog, die ook kennis hebben van de stukken. Dat laat onverlet dat op basis van de stukken bepaalde onderdelen van het blog nader kunnen worden aangescherpt. Kern van beide Vrije-Interpretaties blijft dat het besluit van de Particuliere synode van het Westen, verder te noemen: PS-besluit, een nietig besluit is. 

Verkeerde interpretatie

In de noodkreet van de drie kerkenraden in de brief van 22 december 2022, verder te noemen: de brief, blijkt dat de drie voornoemde kerkenraden de Particuliere Synode van het Westen, verder te noemen: PS, hun zorg uiten bij de PS over de voortgang van het kerkelijke leven en voortbestaan van het kerkverband als gevolg van het feit dat de classis Amsterdam op 6 oktober 2022 besloot de appelbesluiten van de PS van 24 maart 2022 en 29 juni 2022 niet uit te voeren en daarmee bij haar eerdere besluiten te blijven. In dat kader geven de drie kerkenraden de PS in overweging “(..) om deputaten naar artikel 49 K.O. in te schakelen met de opdracht om de door u genomen appelbesluiten uit te voeren in de classis

Amsterdam. Dat behoort immers letterlijk tot de taken van deputaten zoals die in artikel 49 K.O. worden omschreven: ‘Iedere synode heeft deputaten te benoemen om de besluiten van de synode bij de respectieve onder haar ressorterende classes uit te voeren.’ Nu, tot het uitvoeren van deze taak bestaat in dit geval overduidelijk aanleiding. In de geschiedenis van het gereformeerde kerkrecht zijn diverse voorbeelden te vinden van dergelijke gegeven specifieke instructies”. In de vorige vrije-Interpretatie is al betoogd dat een beroep op artikel 49 K.O. misplaatst is. Een van de argumenten hiervoor is dat deputaten artikel 49 K.O. daartoe niet bevoegd zijn, omdat zij ten aanzien van de classis vooral een adviserende taak hebben. Echter, in de vorige Vrije-Interpretatie is geen aandacht besteed de suggestie van de drie kerkenraden om deputaten artikel 49 K.O. in te schakelen omdat het tot de taken van deze deputaten behoort om besluiten van de PS onder de haar ressorterende classes uit te voeren. Ogenschijnlijk lijkt er dus een bevoegdheid te zijn voor de PS om haar besluit van 29 juni 2022 zelf ten uitvoer te leggen. Deze lezing van de eerste volzin van artikel 49 K.O. berust echter op een verkeerde interpretatie. Daarom biedt zij de PS geen grond om deputaten naar artikel 49 K.O. opdracht te geven de samenwerkingsgemeente Hilversum te vermanen overeenkomstig haar appelbesluit van 29 juni 2022. 

Taken en Bevoegdheden PS

De taken en de bevoegdheden van de PS zijn beperkt tot en voorgeschreven in de artikelen 30, 31 en 50 K.O.. Een PS mag alleen zaken behandelen die in de mindere niet konden worden afgedaan, of die behoren tot de kerken van de meerdere vergadering in het algemeen. Zo kan een mindere vergadering, zoals bijvoorbeeld een classis, geen appèl behandelen tegen een door haarzelf genomen primair - of appelbesluit. Daarom bepaalt artikel 31 K.O. dat, onder andere de PS, de taak en bevoegdheid heeft om als appelinstantie op te treden. Artikel 31 K.O. bepaalt dat ‘Wanneer iemand van mening is, dat hij door het besluit van een mindere vergadering bezwaard is, hij zich op een meerdere vergadering kan beroepen. Voordat iemand zich op een meerdere vergadering kan beroepen, dient hij echter eerst zijn bezwaren in te dienen bij de eerstvolgende vergadering ’. Ook heeft de PS de taak en bevoegdheid om afgevaardigden te kiezen die naar de Generale Synode worden afgevaardigd. 

Declaratoir besluit

Op grond van artikel 31 K.O. is duidelijk dat kerkelijke rechtspraak tot een van de taken  en bevoegdheden van de PS behoort. Iemand die zich bezwaard voelt door een besluit van een mindere vergadering, zoals een kerkenraad of classis, kan zich op de PS beroepen. Dan fungeert de PS als rechtsprekende instantie zijnde een appelinstantie. In die rol spreekt de PS een oordeel uit in een appelbesluit. Een appelbesluit is een besluit van een meerdere vergadering, zoals de PS, op het appèl tegen het primaire besluit van kerkenraad of classis. Het PS appelbesluit betreft een oordeel dat betrekking heeft op een primair besluit van een kerkenraad of classis dan wel een appelbesluit van de classis. Kenmerkend voor een appelbesluit is, dat het een zuiver declaratoir besluit is, een verklarend besluit, dat niet uitvoerbaar is, omdat het een rechtsoordeel is over het appelschrift van de belanghebbende. Het appelbesluit bevat namelijk een duidelijke conclusie ten aanzien van het appèl. Dit blijkt uit artikel 9 lid 8 Integrale Regeling voor Revisie - en Appelprocedure, IRRA. Het schrijft voor dat het appelbesluit uitspreekt dat het appèl niet-ontvankelijk, gegrond of ongegrond is. Het is dus alleen constaterend van aard. Een PS-appelbesluit is daarom een voor de PS zelf niet-uitvoerbaar besluit. Het heeft uiteraard wel rechtsgevolgen, omdat de uitvoering van dit besluit tot de bevoegdheid van de classis of de kerkenraad behoort die het besluit heeft genomen. Immers, een PS-besluit oordeelt alleen of het appèl(schrift), het schriftelijke protest van de belanghebbende, ontvankelijk en gegrond of ongegrond is, maar wijzigt niet het primaire - of appelbesluit waarop het schriftelijke protest betrekking heeft; ofterwijl: het appelbesluit heeft geen vernietiging van het primaire- of appelbesluit tot gevolg. Als bijvoorbeeld de classis Amsterdam besluit om de samenwerkingsgemeente Hilversum niet te vermanen en tegen dat besluit appèl wordt ingesteld bij de Particuliere Synode, die dat appèl gegrond verklaart, ligt het op de weg van de classis Amsterdam om uitvoering te geven aan dat appèl. Uitvoering geven aan het appèl betekent dat de classis Amsterdam een nieuw besluit moet nemen met inachtneming van het appelbesluit. Normaliter betekent dit dat de classis alsnog besluit tot vermaan van de samenwerkingsgemeente Hilversum, maar dat is geen automatisme, omdat de classis een eigen bevoegdheid heeft bij de heroverweging van haar primaire besluit zoals dat betreffende vermaan. Het belangrijkste is dat de tenuitvoerlegging van een appelbesluit ligt bij de instantie die het gewraakte besluit heeft genomen en dus niet bij de appelinstantie.

Geen mandaat

Nu vaststaat dat de PS niet bevoegd en ook niet belast is met het uitvoeren van haar appelbesluit, is artikel 49 K.O., eerste zin niet van toepassing. Zij bepaalt immers dat er door de PS deputaten kunnen worden benoemd die de besluiten van de PS bij de onder haar fungerende classes kunnen uitvoeren. Met andere woorden: deputaten naar artikel 49 K.O. kunnen alleen worden belast met besluiten van de PS die ook door de PS zelf zouden kunnen worden uitgevoerd. Zoals is aangetoond zijn appelbesluiten besluiten die niet uitvoerbaar zijn door de PS, zodat de PS haar deputaten naar artikel 49 K.O. dan ook niet kan opdragen appelbesluiten uit te voeren. Het ontbreekt de PS eenvoudigweg aan een bevoegdheid daartoe. Doordat de PS de bevoegdheid zelf niet heeft om appelbesluiten uit te voeren, kan zij die bevoegdheid ook niet mandateren aan deputaten naar artikel 49 K.O. De conclusie is dat het PS-besluit, dat opdracht geeft aan deputaten naar artikel 49 K.O., om het appelbesluit van 29 juni 2022 uit te voeren, nietig is. 

Geen eigen bevoegdheid PS

Het is van belang om vast te stellen dat, als een mindere vergadering niet handelt in overeenstemming met een appelbesluit, die situatie geen bevoegdheid schept voor een meerdere vergadering en dus ook niet voor de PS. Immers, artikel 30 K.O. zegt nadrukkelijk dat een meerdere vergadering uitsluitend bevoegd is in zaken die door een mindere vergadering zelf niet kon worden afgedaan, wat niet hetzelfde is als zaken die een mindere vergadering niet wil doen. Dat belanghebbenden en de Particuliere Synode vinden dat de classis Amsterdam wel behoort te vermanen, kan zo zijn, maar dat biedt geen grond om bevoegdheden van een mindere vergadering, in dit geval de classis, naar zich toe te trekken. Vaststaat dat de classis omtrent het vermaan van de samenwerkingsgemeente Hilversum niets heeft voorgelegd aan de PS, zodat iedere bevoegdheid met betrekking tot vermaan bij haar ontbreekt. Er kan geen twijfel over bestaan dat het vermaan van een plaatselijke kerk een bevoegdheid is die door de classis kan worden (af)gedaan.  Bovendien en wellicht ten overvloede, behoort vermaan van een plaatselijke gemeente niet tot de bevoegdheid van de kerken van de meerdere vergadering in het algemeen. Daarin biedt ook artikel 10 IRRA geen soelaas, zoals in de vorige Vrije-Interpretatie besproken. 

Primair en appellabel besluit

In aanvulling daarop kan nog worden toegevoegd dat, voor zover het PS-besluit van 5 juli 2023 onder het ‘van oordeel dat, onder 5, van oordeel is, dat het besluit niet gezien kan worden als een primair besluit, houdt dat geen stand. Uit het besluit blijkt dat het weldegelijk een primair besluit is. Het is geen appelbesluit, want dat is een besluit van de PS op het appèl tegen het primaire besluit van kerkenraad of classis dan wel tegen het besluit van de classis op een ingesteld appèl. De brief is ook geen, zoals in de vorige Vrije-Interpretatie al uiteengezet, appelschrift, omdat een appelschrift immers een schriftelijk protest is tegen een beslissing van een kerkelijke vergadering, terwijl de aanhef van de brief van de drie kerkenraden duidelijk maakt dat het gaat om een noodkreet. Ook blijkt dat de drie kerkenraden de brief niet hebben bedoeld als appelschrift, omdat zij letterlijk schrijven dat zij bewust afzien van revisie en appèl tegen het classisbesluit van 6 oktober 2022. Dit laat geen andere conclusie toe dan dat het PS-besluit geen appelbesluit  is en het PS dus per definitie een primair besluit moet zijn althans een besluit niet zijnde een appelbesluit. Tegen een dergelijk besluit staat, ex artikel 31 K.O. j.o. artikel 2 IRRA, revisie en appèl open. 

Geen kerkrechtelijke grond

Samengevat volgt uit het vorenstaande dat er geen kerkrechtelijke grond is voor het PS-besluit om ‘zelf uitvoering te geven aan het appelbesluit van 29 juni 2022’. Het appelbesluit zelf biedt voor de PS geen grond, omdat het appelbesluit declaratoir of constaterend van aard is en dus een niet voor tenuitvoerlegging vatbaar besluit is. De PS heeft dan ook geen bevoegdheid om aan de deputaten naar artikel 49 K.O. op te dragen het PS-besluit van 29 juni 2022 uit te voeren. Dat de PS zich daarvan ook bewust is, blijkt in het besluit onder 1 van 5 juli 2023, omdat zij haar bevoegdheid zegt te ontlenen aan artikel 10 lid 5  IRRA. Daaruit blijkt dat de PS erkent dat zij geen eigen bevoegdheid heeft om haar besluit van 29 juni 2022 uit te voeren, maar die moet ontlenen aan artikel 10 IRRA  waarvan gebleken is dat dit artikel niet van toepassing is op deze situatie en bovendien berust op een verkeerde lezing van dat artikel. Een Appelbesluit is een besluit van de PS die aan haar geen mogelijkheid geeft dat besluit zelf ten uitvoer te leggen. Nu de classis Amsterdam de kwestie van vermaan niet heeft voorgelegd aan de PS, komt haar ook om die reden, ex artikel 30 K.O., geen bevoegdheid toe de tenuitvoerlegging zelf ter hand te nemen. De slotsom moet dan ook zijn dat het PS-besluit van 5 juli 2023 een nietig besluit is en dat de felle kritiek op de vorige Vrije-Interpretatie ongefundeerd is. En het is zorgelijk als de PS dergelijke nietige besluiten neemt, want onze God is geen God van wanorde, maar van vrede.