Op zijn website blijft het Christelijk Gereformeerd Beraad er maar op hameren dat het ongewenst en ongepast zou zijn als de generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken onontkoombare besluiten voor zich uit zou schuiven. Daardoor zou, zo wordt gesuggereerd, het  presbyteriaal-synodale stelsel alsmaar verder worden uitgehold door eigenwillig denken en handelen. Hoewel het artikel het niet met zoveel woorden zegt, wordt, naar mag worden aangenomen, gedoeld op het handhaven van de synodale uitspraak dat ambten niet openstaan voor vrouwen. Deze week zullen de revisieverzoeken over die uitspraak worden behandeld.

Niet begrijpen, niet willen begrijpen

De uitspraken van het Beraad geven aan dat het Beraad het presbyteriaal-synodale stelsel niet begrijpt of misschien zelfs niet wil begrijpen. In beide gevallen is dat verwijtbaar; als het stelsel niet goed begrepen wordt, is het beter om zich te onthouden van uitspraken over de onontkoombaarheid van besluiten. Als de uitspraken zijn gedaan uit onwil om het kerkstelsel te begrijpen, worden lezers van het artikel bewust op het verkeerde been gezet. En in geen van beide gevallen draagt het bij aan het bewaren van de eenheid en de vrede binnen de kerken. En dat wordt ook niet anders door het artikel af te sluiten met vrome woorden. De kwestie van vrouw en ambt raakt namelijk aan de vrijheid van exegese binnen het kerkverband. Als komende week de revisieverzoeken over vrouw en ambt worden behandeld, ligt het dan ook voor de hand om deze revisieverzoeken op hun eigen merites te beoordelen. Dat wil zeggen: de revisieverzoeken moeten niet worden vergeleken met het meerderheidsbesluit dat de generale synode heeft genomen over vrouw en ambt, maar zij moeten worden beoordeeld of zij, op zichzelf, deugdelijke argumenten geven die reden zijn om het genomen besluit alsnog te herzien. Dat past juist in het presbyteriaal-synodale kerkstelsel. Het recht van appel en revisie berust immers op het beginsel: ‘Boven alle macht van kerkelijke vergadering staat Gods Woord.’

Uitleg naar artikel 31 K.O.

En dit laatste betekent dat de revisieverzoeken mede aan de hand van artikel 31 K.O. zullen moeten worden uitgelegd. Deze zogenaamde hermeneutiek van het kerkrecht brengt met zich mee dat, bij de beoordeling van de revisieverzoeken, niet alleen van belang is of de argumenten in de revisieverzoeken aantonen dat het besluit waarvan revisie wordt gevraagd in strijd is met Gods Woord, maar óók of het meerderheidsbesluit niet in strijd is met de belijdenis van de kerk of de kerkorde. Nu er een groot aantal revisieverzoeken zijn ingediend bij de generale synode, is het bij uitstek ongepast om dan bij voorbaat te willen vasthouden aan het meerderheidsbesluit en zijn onontkoombaarheid daarvan. Het getuigt van geestelijke hoogmoed en vooringenomenheid, die farizees aandoet. Het punt in geschil is namelijk niet zozeer dat het meerderheidsbesluit apert in strijd met Gods Woord is, maar dat het besluit een bepaalde interpretatie van Gods Woord dwingend wil opleggen aan het hele kerkverband, terwijl die interpretatie bij een significant deel van het kerkverband op grote bezwaren stuit. En juist daarmee is het meerderheidsbesluit in strijd met het belijden van de kerken en de kerkorde althans staat daarmee op gespannen voet. Immers, artikel 31 K.O. is er nu juist voor bedoeld om bezwaarden niet tegen hun geweten in te binden aan kerkelijke besluiten. En die toets gaat verder dan enkel de vraag of het meerderheidsbesluit inhoudelijk in strijd met Gods Woord is; want ook een meerderheidsbesluit dat inhoudelijk niet in strijd met Gods Woord is, kan om andere redenen toch in strijd zijn met artikel 31 K.O.. 

Belijdenis van de kerk

Dat is onder meer het geval als dat besluit dwingend wordt opgelegd aan kerken die een andere interpretatie hebben van Gods Woord over het openstellen van de ambten. Er is ook al herhaalde malen op geattendeerd dat een besluit dat in strijd is met de belijdenis van de kerken geen rechtsgeldig besluit kan zijn. In dat kader is het van belang dat de Nederlandse geloofsbelijdenis in artikel 7 uitspreekt dat de kerken alles verwerpen wat niet overeenkomt  met de Bijbel. Let wel: dus niet alles wordt verworpen wat in strijd is met een kerkelijk besluit, maar uitsluitend wat niet overeenstemt met de Bijbel. Verder maakt artikel 7 NGB duidelijk dat het kerkrecht of kerkelijke besluiten niet gelijkgesteld mogen worden aan de Bijbel. De uitspraak van de vorige synode dat het besluit van 1998 ten aanzien van vrouw en ambt op dit moment voldoende grond is om de houdbaarheid van te bevestigen als uitgangspunt van onze kerkelijke praktijk, is op zichzelf geen absolute uitspraak. Door een uitspraak, die met zoveel voorzichtigheid en voorbehoud is omgeven, zoals: ‘op dit moment’ en voldoende grond, te verheffen tot een uitspraak die het minderheidsstandpunt uitsluit, is in strijd met artikel 7 NGB. Dat het meerderheidsstandpunt ook uitspreekt dat het minderheidsstandpunt niet valide is voegt weinig gewicht toe; dat de meerderheid van de generale synode het minderheidsstandpunt ‘niet valide’ vindt, is namelijk simpelweg niet hetzelfde als dat zij in strijd is met de Bijbel. Juist dat gegeven brengt met zich mee dat een meerderheidsbesluit, dat geen enkele rekening houdt met een minderheidsopvatting die niet in strijd is met Gods Woord, in strijd is met artikel 7 NGB. Immers, de kerken verwerpen met hun meerderheidsbesluit zonder enig voorbehoud het minderheidsstandpunt. Dat brengt met zich mee dat het meerderheidsbesluit wordt gelijkgesteld wordt aan de Bijbel, omdat er immers geen enkele ruimte meer is voor het minderheidsstandpunt dat niet in strijd is met de Bijbel. Niet alleen artikel 7 NGB is in het geding, maar ook artikel 32 NGB. Doordat de generale synode een besluit heeft genomen dat het Bijbelse minderheidsstandpunt volledig uitsluit, wordt op voorstanders van dat minderheidsstandpunt dwang uitgeoefend over hun geweten. Het meerderheidsbesluit sluit immers het minderheidsbesluit categorisch uit en daarmee wordt het geweten van de minderheid aan het meerderheidsbesluit gebonden. Op grond van artikel 32 NGB heeft de minderheid dan ook goede grond om het meerderheidsstandpunt te verwerpen; bovendien belijden alle kerken dat zij alleen regels, bijvoorbeeld regels over het openstellen van de ambten, te aanvaarden die de saamhorigheid, eenheid en de gehoorzaamheid aan God versterken of in stand houden. Het is evident dat het huidige meerderheidsbesluit zeker niet de saamhorigheid, eenheid en de gehoorzaamheid aan God versterkt of in stand houdt.

Kerkorde voor verdraagzaamheid

Daarmee staat vast dat het standpunt, dat het onontkoombaar is om de revisieverzoeken af te wijzen en het bestaande meerderheidsbesluit te handhaven, dat het Beraad, maar ook Bewaar het Pand, en hun sympathisanten, te pas en te onpas uitdragen, simpelweg in strijd is met artikel 31 K.O. Dan kan het Beraad zich wel beklagen over kerken die ambten openstellen, zelfs vrouwelijke voorgangers uitnodigen, maar wat deze kerken doen, is niet in strijd met het presbyteriaal-synodale kerkstelsel. Immers, kerken mogen geen besluiten aanvaarden die gelijkgesteld worden aan de Bijbel en dwang uitoefenen over hun geweten. Het niet willen aanvaarden van het meerderheidsbesluit is het directe gevolg van een niet rechtsgeldig besluit zijnde een besluit dat in strijd is met de belijdenis van de kerken en de kerkorde. En daarom is het, in de eigen woorden van het Beraad, beschamend en verbijsterend dat het Beraad er telkens bewust aan voorbijgaat dat kerkelijke besluiten niet alleen moeten overeenstemmen met Gods Woord, maar ook met de belijdenis van de kerken en de kerkorde. Door dat stelselmatig en bewust te negeren, wordt de achterban van het Beraad op het verkeerde been gezet, kerken die ambten openstellen in een kwaad daglicht gesteld; door zelf te claimen dat hun opvatting gelijk is aan Gods Woord, forceren zij mogelijk een kerkbreuk die onverantwoord is. En dat is niet langer verontschuldigbaar, omdat vanuit de breedte van de kerken wordt gepleit om kwesties als vrouw en ambt aan de vrijheid van de kerken over te laten. Juist de kerkorde biedt ruimte voor deze verdraagzaamheid; doordat zij vereist dat besluiten aan bepaalde kwaliteiten moeten voldoen; daardoor zullen kerkelijke vergaderingen zich niet alleen telkens moeten afvragen of besluiten overeenstemmen met Gods Woord, maar ook of dat besluiten andere Bijbelse opvattingen daarmee niet uitsluiten. Dat ligt ook min of meer besloten in de eis van eenparigheid van besluitvorming. Dat bevestigt dat kerkrecht vredesrecht is, de kerkorde er is om de vrede in de kerken te bewerkstelligen en niet om verdeeldheid te zaaien. En daarmee sluit ook het kerkrecht, en meer in het bijzonder de kerkorde, aan op de Bijbel. 

Bidden om liefde

Daarom is te hopen dat de afgevaardigden van de generale synode de revisieverzoeken niet alleen beoordelen of er argumenten zijn waarom het meerderheidsbesluit in strijd zou zijn met de Bijbel, maar ook of er argumenten zijn waaruit blijkt dat sprake is van strijd met de belijdenis en de kerkorde. Dat is namelijk medebepalend voor de beoordeling van de revisieverzoeken. Voorwaarde voor die beoordeling is de liefde; liefde tot God en liefde tot elkaar. Het bidden om wijsheid wordt met het Beraad gedeeld, zeker, maar bovenal mogen de kerken met Paulus meebidden dat de liefde tot de Heer van de kerk en de onderlinge liefde steeds meer aan inzicht en fijnzinnigheid winnen, zodat de afgevaardigden kunnen onderscheiden waar het op aankomt. Als synode afgevaardigden hun taak vanuit die liefde doen, dan dienen zij de vrede in de kerken en dat stemt overeen met de bedoeling van het kerkrecht, want onze God is geen God van wanorde, maar van vrede!